Vieren en vooruitzien – verslag lustrum Ruimzicht

‘Bouwen en verbouwen zijn woorden die karakteristiek zijn voor Ruimzicht.’ Dat stelde Florida de Kok, predikant van Ruimzicht, in de kapel van Woudschoten, waar het 150-jarig bestaan van de stichting ook voor Gods aangezicht gevierd werd. De acht convivia zijn er het levende bewijs van, maar ook de financiële ondersteuning van zogeheten late roepingen en de coaching van predikanten. Het zijn allemaal activiteiten die de stichting in de loop van haar geschiedenis in de steigers zette om mensen op hun plek te laten komen. Activiteiten die tegelijk manieren zijn om Christus te dienen.

De Ruimzicht-predikant bracht dit naar voren naar aanleiding van Nehemia 2: 11-20. Het is een Bijbeltekst over de wederopbouw van Jeruzalem, de tekst die dominee Jan van Dijk, de stichter van Ruimzicht, inspireerde. Als visionair met een groot geloof legde hij een stevig fundament voor de organisatie. Stevig, doordat het verankerd is in geloof, hoop en liefde. In dezelfde tekst ontdekt Florida de Kok dat Gods belofte voorafgaat aan menselijke inspanningen. Een gegeven waarvoor we God mogen danken en waaruit we vertrouwen mogen putten voor de toekomst, stelde ze. ‘Doorbouwen dus: steen voor steen, stap voor stap. Wie weet opnieuw 150 jaren lang.’

De kapel van het conferentiecentrum, lang geleden gebouwd voor de activiteiten van de Nederlandse Christen Studenten Vereniging (NCSV), was tjokvol. De stoelen boden lang niet genoeg plaats voor de 250 aanwezigen. Velen stonden, zaten op de vloer van de orgelgalerij of namen in een andere ruimte genoegen met alleen het geluid. ‘Wij bouwen samen poorten, muren, een huis dat gastvrij openstaat’ werd er gezongen (LB 823). Het liturgisch moment werd uiteraard afgesloten met ‘A toi la gloire’, Ruimzicht-lied bij uitstek.

Kop hieps!
Feest was het de hele dag natuurlijk – van de ontvangst met lunch, tot het diner en het afsluitende gala. Er werd gegeten en gedronken, oude bekenden ontmoetten elkaar en hechte groepen van weleer konden na jaren weer eens samen op de foto. Eén grote familie waarvan de verschillende generaties bij elkaar kwamen. Een stuk of vier van de aanwezigen, tachtigers inmiddels, had nog op Ruimzicht in Doetinchem gewoond, waar ze zich voorbereidden op het staatsexamen Gymnasium dat toegang bood tot de studie theologie. Een grotere groep kende elkaar van Nieuw Ruimzicht dat tussen 1953 en 1976 op landgoed Hydepark onderdak bood aan zowel vooropleiders en als jongens die in Doorn naar het Lyceum gingen. De grootste groep werd gevormd door bewoners en oud-bewoners van de verschillende convivia. In dit vriendengeweld leken degenen die als late roepinger vanuit de verte met Ruimzicht te maken hadden gehad een beetje verweesd. De groepsfoto die ’s middags in de tuin gemaakt werd, weerspiegelde de eenheid in verscheidenheid van het enorme gezelschap.

Veel over de geschiedenis en de activiteiten van de 150-jarige en van de belevenissen en ervaringen van diverse betrokkenen is terug te vinden in de lustrumglossy Kop hieps! die in de loop van de dag gepresenteerd werd. Hoewel: glossy? Een glossy hoort te glimmen, volgens Lex van Wieren, kleinkunstenaar en oud-bewoner van Tout Passe. Na de presentatie van het blad gaf hij een cabaret-act ten beste. Gezien het papier dat hiervoor gebruikt is, is mattie misschien een passender benaming. Ruimzicht moet een beweging worden, vond hij ook. Een beweging van mensen met eenzelfde visie ten aanzien van leven en samenleven. Van mensen die elkaar herkennen door een gedeeld gebaar van twee snelle klopjes op het voorhoofd, gevolgd door een heel summiere groetachtige beweging met dezelfde hand: een onuitgesproken kop hieps!

Spanningsvelden
In welke richting moet Ruimzicht zich verder ontwikkelen? Deze vraag werd min of meer in de groep gegooid tijdens het middagprogramma. Maar niet nadat Rosaliene Israël, predikant-onderzoeker en oud-bewoonster van Tout Passe, daartoe een prikkelende aanzet gegeven had. Haar lustrumlezing 150 jaar studeren, wonen en bezinnen, waarin ze terugblikt en vooruitkijkt, is elders op deze site integraal geplaatst.

Bij Ruimzicht draait het om mensen, constateert Israël. Om mensen voor wie solidariteit en dienstbaarheid leidende principes zijn en die hechten aan diversiteit binnen de eigen gemeenschap. In de maatschappij lijkt het juist een andere kant op te gaan. Mensen trekken zich steeds verder terug in cirkels van gelijkgezinden en zien elkaar steeds minder staan. Het is een beweging die volgens Israël ingaat tegen het christelijk gedachtegoed waarin Ruimzicht geworteld is. Eén van de uitdagingen waar de stichting voor staat, is dan ook de vraag hoe de convivia plekken kunnen blijven die een oefening bieden in omgaan met diversiteit. Plekken waar mensen niet alleen een boodschap hebben vóór elkaar, maar ook áán elkaar. Er zal in toenemende mate behoefte zijn aan mensen die zowel in het kerkelijke als in het maatschappelijke veld staan en die deze kunnen verbinden. Zou in de convivia niet meer aandacht besteed moeten worden aan het spreken over God, juist omdat die vaardigheid in de samenleving verloren lijkt te gaan?

Onder leiding van Hanny Elzinga, hoogleraar en oud-bewoonster van Pakhuis London, reageren de zaal en drie daartoe genodigde panelleden. Desiree Berendsen, theoloog-filosoof en oud-bewoonster  van De Hooge Stoep, stelt dat wat mensen ‘normaal’ vinden, maar een heel klein gebied beslaat. Om uit dat hokje te komen en te leren hoe je je moet verhouden ten aanzien van diversiteit, heb je zowel binding als vrijheid nodig. Je hebt als mens een basis nodig van waaruit je de wereld kunt intrekken, een plek waar je naam genoemd wordt en waar je mag zijn zoals je bent. Groei bereik je vervolgens op plekken die schuren met het vertrouwde. Zoek die op, raadt ze aan.

René de Reuver, scriba van de Protestantse Kerk, sluit daarop aan. Bied iets van gemeenschap en besteed aandacht aan zingeving en vorming. Enerzijds moeten mensen zich bewust zijn van hun wortels en moeten ze vrijmoedig leren spreken over wat hen bezielt, anderzijds moeten ze leren communiceren met de wereld.

Henk de Roest, hoogleraar praktische theologie, benadrukt het leren van verantwoordelijk leven. Dat gebeurt door het leven in hetzelfde huis, maar ook door het vrijwilligerswerk dat deel uitmaakt van het conviviumleven. Uitermate vormend noemt hij dat. Verwijzend naar het internationale convivium Casa Mundo in Groningen, vraagt hij zich af of in elk huis misschien een plek ingeruimd zou moeten worden voor een student uit het buitenland. Dat staat zeker garant voor diversiteit en kennismaken met de wereld buiten. Laat elk convivium een gastenkamer hebben, klinkt het vanuit de zaal. Voor tijdelijke opvang van mensen die even nergens anders terecht kunnen. Een vluchteling misschien? Of misschien zou Ruimzicht ook mbo-studenten moeten gaan toelaten, stelt een ander. Voorkomen moet worden dat de huizen ook zelf als al te comfortabele bubbel gaan fungeren, want dat is niet ondenkbaar volgens sommigen.

Conclusies werden niet getrokken. Wat naar voren kwam, zijn ingrediënten voor een doorgaande bezinning over de toekomst. Enerzijds de spanning tussen christelijk en seculier leven en denken, anderzijds de spanning tussen veilige gemeenschappelijkheid en uitdagende diversiteit. Maar zou een instelling met 150 jaar ervaring die uitdagingen niet aankunnen?

Impressie van de lustrumviering van Ruimzicht op 29 september 2018
Dick Vos is freelance journalist en heeft meegewerkt aan de lustrumglossy Kop Hieps! van Ruimzicht